Milyonlarca çalışanın beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin ocak ayı içinde yasalaşması bekleniyor. 8 Eylül 1999 tarihinden evvel sigorta başlangıcı olanlar için emeklilik kapısı açılırken, birinci etapta askerlik ve doğum borçlanması üzere formüllerle eksik primlerini ve günlerini tamamlayanlarla birlikte 2 milyon 250 bin kişinin emekli olması bekleniyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT ile ilgili, “Süreç etap aşama ilerleyecek. Meclis kararını verecek. Ocak ayı içinde Meclis’e ileteceğiz” açıklamasını yaptı.
Ortalama 6.000 TL’lik bir emekli aylığı üzerinden yapılan hesaplamaya nazaran, 2 milyon 250 bin kişi için ayda 15 milyar TL’den birinci yıl 180 milyar TL dolayında emekli aylığı ödenmesi bekleniyor.
Çalışma Bakanı Vedat Bilgin, daha evvel 1.9 milyon kişi üzerinden yapılan hesaplamada 274 bin kişinin hiçbir işte çalışmayanlardan oluştuğunu açıklamıştı. Toplam 2.2 milyon emeklinin yüzde 15’ini oluşturan 375 bin kişinin çalışmayan bireylerden oluştuğu varsayılırsa, kalan sigortalıların çalışmayı tümüyle bırakması halinde kişi başı aylık 3 bin liradan yıllık 72 milyar lira prim kaybı ortaya çıkacak. Bu hesaba nazaran, EYT’nin birinci yıl maliyetinin en az 250 milyar liraya ulaşması bekleniyor. EYT’ler SGK önünde uzun kuyruklar oluştururken, düzenleme ile ilgili merak edilenleri 20 soruda topladık.
20 soruda emeklilik süreçleri nasıl yapılacak?
1- EYT düzenlemesi kimleri kapsayacak?
8 EYLÜL 1999 tarihinden evvel SSK, BAĞ-KUR yahut Emekli Sandığı statüsünde sigortalı olarak çalışmaya başlayan herkes EYT kapsamına girmiş oldu.
2-SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı’na tabi EYT’lilerin emeklilik şartları neler olacak?
EMEKLILIK için prim günü, sigortalılık müddeti ve yaş kuralı bulunuyor. EYT’liler birinci iki kaidesi yerine getirmişlerse yahut getirdiklerinde yaşa bakılmaksızın emekli olabilecekler. Bu SSK’lılar için 5000 prim günü, bayanlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık mühleti. BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı’nda bayanlarda 20 tam yıl (7200 prim günü), erkeklerde 25 tam yıl (9000 prim günü).
3- Borçlanma ile EYT’li olunabilecek mi?
Sigortalı çalışmaya başlamadan evvel askerlik yapmış olan ve sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999-8 Mart 2001 tarihi ortasında olanlar 18 aylık askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihi borçlandıkları mühlet kadar geriye çekilecek. Yalnızca sigorta başlangıcını 8 Eylül 1999 tarihine çekecek formda borçlanmaları kâfi bulunuyor.
4-Askerlik borçlanması sigorta giriş tarihini öne çeker mi?
İlk sigortalı olduğu tarihten evvel askere gidenler askerlik borçlanması yaparak, birinci sigortalı olduğu tarihi öne çekebilirler. Böylelikle EYT’den yararlanma tarihi de öne gelmiş olur.
5-Askerlik, doğum borçlanması için 31 Aralık’tan evvel başvuranların avantajı ne oldu?
Askerlik ve doğum borçlanması ile yurt dışı borçlanmalar için ödenen primler şimdiki minimum fiyat üzerinden hesaplandığı için hizmet borçlanması dilekçesini 31 Aralık 2022 tarihine kadar verenler bu yılki minimum fiyat üzerinden, 1 Ocak 2023 tarihinden sonra dilekçe verenler ise yüzde 54.66 oranında zamlanan yeni taban fiyat üzerinden prim ödeyecekler.
6-EYT yasası ne vakit yürürlüğe girecek?
EYT yasası TBMM’de kabul edildikten sonra Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecek. Ocak ayı içinde Meclis’te kabul edildikten yasa yürürlüğe girecek.
7-EYT kapsamında emekli olanlar tıpkı işyerinde çalışmaya devam edebilir mi?
EYT’liler patronun kabul etmesi durumunda çalışmaya devam edebilecek.
8-Emeklilik müracaatları ne vakit yapılacak?
Emeklilik müracaatları yasa Resmi Gazete’de yayımlandığı günden itibaren yapılabilecek. Yasa yürürlüğe girinceye kadar e-Devlet’te emeklilik şartları da mevcut kanuna nazaran görüneceği için bu mevzuda panik yapılmaması gerekir.
9- EYT’liler ne kadar maaş alacak?
Emekli aylıkları prim gün sayısı ve çalışma müddetine nazaran değişiklik gösteriyor. Burada 2000 öncesi, 2000-2008 ortası ve 2008 sonrası çalışma müddetlerine nazaran farklı düzeyler kelam konusu e -Devlet’te “Ne kadar emekli aylığı alırım” formunda yapılan sorgulamalarda çıkan düzey bağlanacak aylığa yakın düzey olarak gösteriliyor.
10-EYT’de birinci maaş ödemesi ne vakit olacak ?
Öncelikle yasanın yürürlüğe girmesi beklenecek. Yasanın yürürlüğe girdiği ay emeklilik dilekçesi verenlerin birinci maaşı, dilekçeyi takip eden ayın birinci gününden geçerli olarak ödenecek.
11- Prim gün sayısı ve sigortalılık mühleti kurallarını doldurmayanlar nasıl emekli olabilecek?
Prim gün sayısını ve sigortalılık mühleti koşullarını doldurmayanlar, bu şartların her ikisini de yerine getirdikleri tarihten itibaren emeklilik dilekçesi verebilecekler.
12- Prim günü eksik olanların hizmet borçlanması yapabileceği müddet ve alanlar hangileri?
Askerlik mühletleri, doğumdan sonraki boşta geçen müddetlerin her bir çocukta 2 yıla kadar olan kısmı, sigortalı olmaksızın doktora tahsili yahut tıpta uzmanlık tahsil süreleri, doktorların fahri asistanlık müddetleri, yurt dışında tahsil mühletleri, yurt dışı borçlanması.
13- Doğum borçlanması yapmak, sigorta girişini öne çeker mi?
Doğum borçlanması sigorta girişini öne çekmez lakin prim gün eksiğini tamamlamaya yarar sağlar.
14-EYT’liler çabucak emekliliğe ayrılmak zorunda mı?
Emekliliğe hak kazananlar istedikleri tarihte emeklilik dilekçesini verebilirler. Çabucak emekli olmak zorunda değiller ancak geç emekli olanlar emekli aylıklarını geç almaya başlayacakları için gelir kaybına uğrarlar.
15- Askerlik, doğum borçlanması hakkı olanlar kesinlikle borçlanma yapmalı mı?
Hizmet borçlanması prim günü eksik yahut sigorta başlangıç tarihini geriye çekme hakkı veriyorsa yapılmalıdır. Prim günü eksik değilse, sigorta başlangıç tarihini geriye çekme hakkı da vermiyorsa borçlanma yapılmasına gerek yok.
16- Emekli olduktan sonra çalışmak isteyenlere nasıl bir prim takviyesi verilecek.
Emekli olduktan sonra patronuyla anlaşarak tıpkı işyerinde çalışmaya devam edenler için toplumsal güvenlik dayanak primi patron hissesinde 5 puan indirim yapılacak.
17- Emekli olduktan sonra çalışanların emekli aylıklarında kesinti olacak mı?
Emekli olduktan sonra tıpkı iş yerinde yahut öbür bir iş yerinde çalışanların emekli aylığında kesinti yapılmayacak. 4A’lı olarak çalışanlar için toplumsal güvenlik takviye primi (SGDP) ödenecek.
18- Emekliye ayrılanların kıdem tazminatı ne vakit ödenecek?
Kıdem tazminatları çalışanın emekli olduğu tarihte ödenecek. Şayet çalışanın onayı olursa taksitli ödeme yapılabilir lakin öteki durumda tek seferde peşin ödenmesi gerekiyor. Emekli olduktan sonra tıpkı işyerinde çalışmaya devam etmek isteyenlerin kıdem tazminatı daha sonraya ertelenebilir. Bu durumda çalışanın kendi isteği ile ayrıldığında emekli olduktan sonra çalıştığı periyot dahil tüm mühletlerin kıdem tazminatının son fiyat üzerinden ödeneceği konusunda patron ile yazılı kontrat yapması gerekiyor.
19- EYT kapsamında kaç kişinin emekli olması bekleniyor?
İlk etapta EYT kapsamında 2 milyon 250 bin kişinin emekli olması bekleniyor. Bu sayının kısa müddette 2.5 milyon şahsa ulaşması bekleniyor.
20- EYT’den yararlanmak için istifa etmek zarurî mu?
Emekli olabilmek için işyerinden istifa etmek koşul. Patron de istifa koduyla işten çıkarmasının akabinde çalışanın emeklilik için SGK’ya başvurması gerekiyor.